Krst sa pet kupola
Makedonija i južna Srbija, a posebno Kosovo, područja su pod najsnažnijim uticajem grčke, tj. vizantijske kulture. Makedonija je do kraja 13. veka bila deo Istočnog rimskog carstva, pa su glavni ktitori crkava bili vizantijski plemići ili vizantijska pravoslavna crkva.
Od druge polovine 13. veka do kraja 14. veka, ove teritorije su u sastavu Srbije, pod vladarima Milutinom i Dušanom. U to vreme se i dalje gradio veliki broj spomenika koji se razlikuju po prostornoj koncepciji od prethodnih, ali su veoma slični po konstrukciji i spoljnoj obradi.
Najznačajniji spomenici vizantijskog stila nastajali su u Makedoniji od 9. do 13. veka. Najviše ih ima u Ohridu, tada važnom verskom i kulturnom središtu. U njemu su radili slovenski prosvetitelji Kliment i Naum, učenici Ćirila i Metodija. Najpoznatije su crkve Svetog Nauma, Svete Sofije i Svetog Klimenta.
Dobu srpske države na makedonskom tlu pripadaju Gračanica, crkva manastira Hilandara, kao i crkva Bogorodice Ljeviške u Prizrenu, kao izraziti primer srpsko-vizantijskog stila u graditeljstvu.
Za gradnju su se koristili kamen i opeka. Opeke su bile drugačije od današnjih, pljosnate i tanke. Spajane su slojevima maltera, a zidovi su bili debeli, čak i preko jednog metra. Za njih je karakteristično da su u središnjem delu bili šuplji i ispunjavani lomljenim kamenom. Kao temelj koristio se krupni neobrađeni kamen povezan negašenim krečom.
Kod svih građevina javljaju se svodovi. Naime, ne postoji nijedna građevina ravne, drvene, tavanice. Lukovi i svodovi su najčešće izvođeni od sige (šupljikavog kamena) koji je bio najlakši za obradu. Veoma retko svodovi su građeni od opeke ili kamena.
Unutrašnjost je uvek, za razliku od spoljašnjosti, bila malterisana i oslikana freskama. Podovi su bili rađeni od kamenih ploča. Detalj koji se pojavljuje u svim crkvama je ikonostas. Razvio se u Vizantiji i imao je ulogu da pregradi oltarski od ostalog dela crkve.
